Afrika müziğine yönelik yeni Grammy kategorisi Afrika’nın neredeyse tamamını görmezden geliyor. Bu kategoriye ne kadar gerek vardı ve hakkı verilebilir mi?
2024 Grammy ödüllerinde yeni bir kategori açıldı: “En İyi Afrikalı Müzik Performansı“.
Kategori geçen yıl duyurulduğunda Grammy CEO’su Harvey Mason Jr. bu kategorinin, Afrikalı sanatçıların daha fazla adaylık elde edebilmesi için “daha geniş bir sanatçı yelpazesini kabul ve takdir edebileceğini” belirtmişti.
Seçilen iki aday Afrika’dan iki ülkeyi temsil etti: Nijerya (Burna Boy, Davido, Ayra Starr ve Asake & Olamide) ve Güney Afrika (Tyla ve Davido‘nun parçasında yer alan yapımcı Musa Keys).
Akademi, chimurenga’dan (Zimbabwe’nin elektrikli enstrümanlarla çalınan geleneksel parmak piyanosu müziği) Ethio-jazz’a (Etiyopya’nın 12 notalı caz gamlarıyla harmanlanmış Amharca melodileri) kadar kategoriye dahil etmeyi umdukları bazı türleri özellikle listelemişti.
Ancak sadece en yaygın iki Afrika pop tarzı temsil edildi – Afrobeats ve Amapiano – hatta aday gösterilen bir parçanın adı “Amapiano”, Güney Afrika’da house müzikten türetilen ve adı kabaca “piyanolar” olarak tercüme edilen bir form.
Afrika’da tahminen 2,000’den fazla “yaşayan dil” olmasına rağmen, aday gösterilen yedi şarkının da sözleri ya tamamen İngilizce ya da büyük ölçüde İngilizce kelimeler içeriyor. Adayların başka ortak özellikleri de var. Hepsi şehirlerde yerleşik ve Afrika’nın en büyük ekonomisi Nijerya ya da kıtanın üçüncü büyük ekonomisi Güney Afrika’dan geliyorlar. Bu iki ülke birlikte Grammy küresel kategorilerinde tarihsel olarak adaylıkların yaklaşık %20’sini oluşturuyor.
Dün gece Tyla, En İyi Afrikalı Müzik Performansı’nı kazanan ilk sanatçı olarak tarihe geçti.
Kategorinin amacı, bu yeni kategoride başka türlü Grammy’de yer alamayacak sanatçıları öne çıkarmak. Diğer aday Burna Boy ise biraz şüphe uyandırdı.
Peabody Ödüllü Afropop Worldwide radyo programı ve dergisinin baş yapımcısı Banning Eyre, “Burna Boy’un ticari başarısı, Afrikalı Grammy seleflerinden herhangi birinin başarısını gölgede bırakıyor” diyor. “Bu durum tam olarak neyin ödüllendirildiği sorusunu gündeme getiriyor – sanatsal mükemmellik mi yoksa piyasa başarısı mı?”
Elbette bu soru, bazı sanatçıların kendi alanlarında – klasik, caz, rock, hip-hop, reggae, pop – tekrar tekrar aday gösterildiği birçok Grammy kategorisi için sorulan bir soru.
Batı Sahra bölgesindeki yerinden edilmiş Sahrawi halkından saygın bir “çöl blues” şarkıcısı olan 46 yaşındaki Aziza Brahim şöyle diyor: “Bu iki ülke – Nijerya ve Güney Afrika – Afrika müziğinde tek değiller. Afrika kültürler, diller ve müzik açısından çok çeşitli. Burna Boy’u tanımıyorum bile. Onu hiç dinlemedim.”
2008’den bu yana Grammy adayları listesine sadece üç yeni Afrika ülkesi girdi: Gana, Malavi ve Nijer.
Tunuslu sanatçı Emel Mathlouthi, “Bu ödül sadece Batı’nın dünya müziği ya da küresel müziğin ne olması gerektiğine dair vizyonu” diyor.
Kategori şimdiden çeşitli tartışmalara yol açtı. Kategorinin Afrika müziğine yakınsaması veya tamamen kaldırılmasını zaman gösterecek.