Jaws, korku filmlerinde geleneği ve kültürü bütünüyle değiştirdi. Bundan başka bir makalede değineceğiz. Jaws posteri ise başka bir mesele. Gelmiş geçmiş en ikonik tasarımlardan birini anlatalım istedik.  Bu, afişin nasıl yaratıldığının ve Hollywood üzerindeki etkisinin öyküsüdür.

Steven Spielberg‘in Jaws filmi zamansız bir klasiktir. Peter Benchley‘in çok satan romanından uyarlanan film, yaz sezonuna rağmen gişe rekorları kıran ilk film olarak kabul edilir. Jaws denince akılda beliren imgelerden biri, yalnız bir yüzücünün altındaki dev beyaz köpek balığıdır. Minimalizm akımı daha ortada yok iken, minimalist bir tasarım sayılan afiş, filmin görünmeyen dehşetini sade bir tasarımla aktarıyor. Peki ama nasıl yaratıldı? Bu makalede, Jaws film afişinin tarihine ve nasıl yapıldığına bir göz atacağız.

Geçtiğimiz gün 91 yaşında kaybettiğimiz grafik sanatçısı Roger Kastel tarafından tasarlandı. Kastel daha önce İngiliz korku filmi Doctor Faustus (1967) için de afiş tasarlamış olan üretken bir illüstratördü. Daha sonra da bir başka hit film olan The Empire Strikes Back‘in (1980) afişini tasarlayacaktı. Kastel, Universal Pictures tarafından Jaws’ın afişini hazırlaması için işe alındı.

Brief

Kastel, afişte yer alması gereken temel unsurları, ana hatları falan belirleyen Zanuck ve Brown tarafından bilgilendirildi. Bunlar arasında bir köpek balığı (tabii ki), bir yüzücü ve kurgusal bir kasaba olan Amity Adası’nın konumu da vardı. Yapımcılar ayrıca Kastel’e Benchley’in kitabının kapağını (Paul Bacon tarafından tasarlanmış) iyi bir ilham kaynağı olarak gösterdiler. Son olarak, Kastel’e filmin kaba bir kurgusu izletildi. Bu, sanatçıya filmin tonu, görsel tarzı ve temaları hakkında bir fikir verdi diyebiliriz.

Tüm bu bilgileri özümseyen Kastel, işe bazı konseptler çizerek başladı. Köpek balığının aşağıdan, ağzı açık olarak görüldüğü bir kompozisyon ve köpek balığının bir grup yüzücüyü kovaladığı bir başka kompozisyon da dahil olmak üzere çeşitli kompozisyonlar denedi.

Kastel daha sonra yüzücü ile köpek balığını ayıran yatay bir su çizgisinin daha minimalist kompozisyonuna karar verdi. Kastel karakalem bir çizim yaptı ve kafasında okeyledikten sonra renk eklemeye başladı. Boya eklemek için küçük bir püskürtme tabancası kullanarak görüntüyü boyadı. Bu sayede pürüzsüz, kademeli tonlar yaratabildi. Ayrıca sudaki dalgalanmalar ve köpek balığının derisinin dokusu gibi daha ince ayrıntılara da olanak sağladı.

Posterin Oluşturulması

Kastel son görüntüyü oluşturmak için fotoğraf ve illüstrasyonu bir arada kullanarak afişe foto-gerçekçi, kolajımsı bir hava verdi. Yüzücü olarak poz vermesi için 24 yaşındaki Allison Maher adında bir model tuttu. Maher bir sandalyeye uzanıp yüzme taklidi yaparken Kastel eskizler çizdi ve çalışma için ona 35 dolar ödedi. Kastel ayrıca hayvanın şeklini ve dokusunu tam olarak oturtabilmek için tahnit edilmiş bir köpek balığının referans fotoğraflarını çekmiş. Ayrıca örnek köpek balıklarının fotoğrafları ve National Geographic‘teki illüstrasyonlar da dahil olmak üzere bir dizi kaynaktan ilham almış. 

Kastel sadece üç renk kullandı: siyah, beyaz ve mavi. Siyah ve beyaz köpek balığı için kullanılırken; mavi, su ve gökyüzü için kullanıldı. Kastel, yüzücü için belirli bir renk kullanmak yerine, derinlik yanılsaması yaratmak için gölgelendirme ve vurgular ekledi. Yüzücünün pozu da gerilim ve tehlike hissi yaratmak için özenle hazırlandı.

Kastel’in çalışması tamamlandıktan sonra poster basıldı ve ülke çapındaki sinemalara dağıtıldı. Gelen tepkiler son derece olumluydu; pek çok kişi afişin basit ama etkili (ve ürkütücü) tasarımını övdü. Poster anında Universal’ın pazarlama kampanyasının ayrılmaz bir parçası haline geldi.

Sinema salonları posterin devasa baskılarıyla süslendi ve TV, gazete ve dergi reklamlarının hepsinde köpek balığının açık ağzının görüntüsü yer aldı. Jaws’ın 1980’de ilk VHS versiyonunun piyasaya sürülmesinden bu yana, bu ünlü görüntü her zaman film kapaklarında ve eklerinde sanat eseri olarak kullanıldı.

Posterin Etkisi

Bugün Jaws film afişi tüm zamanların en ikonik film afişlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Sayısız kez yeniden üretilmiş ve Kastel’in 1975’te yaptığı gibi aynı dehşet ve gerilim duygusunu yakalamaya çalışan sayısız başka film afişinde de etkisi görülmüştür.

Steven Spielberg’in bir diğer canavar hit filmi Jurassic Park’ın (1993) afişi, kompozisyonu ve renk kullanımı açısından oldukça minimalist olmasıyla Jaws afişiyle benzerlikler taşımaktadır. Deep Blue Sea‘den (1999) Piranha 3D‘ye (2010) ve The Meg‘e (2018) kadar diğer köpekbalığı ya da Kanal D’nin çok sevdiği suda dehşet filmleri de Jaws’a açık görsel göndermeler yapmıştır.

Miras

Jaws film afişi basit tasarımın gücünün bir kanıtıdır. Roger Kastel elbette kompozisyon ve renk konusunda son derece yetenekli bir sanatçıydı ve filmin özünü tek bir görsele damıtarak dev bir yırtıcının dehşetini birkaç vuruş ve renkle aktarmayı başardı.

Filmin kendisi eleştirel ve ticari bir başarı elde edip o zamana kadar yapılmış en yüksek hasılatlı film olunca, Kastel’in eseri dünya çapındaki film hayranları için kültürel bir mihenk taşı ve koleksiyon parçası haline geldi. Bu ara posterin orijinal kopyaları, durumlarına ve nadirliklerine bağlı olarak binlerce dolar ediyor. Afişin reprodüksiyonları hala yaygın olarak bulunmakta ve resim tişörtlerden kahve kupalarına kadar her şeyde kullanılıyor. Daha geçen Bershka’da gördük mesela. 

Orijinal Poster Nerede?

Filmin başarısından yararlanan Universal, orijinal posteri ABD’deki kitapçılarda ve sinema salonlarında gezdirdi. Kastel, posteri en son 1970’lerin sonunda Amerikan Doğa Tarihi Müzesi’ndeki bir sergide gördü. Kastel’in yıllar sonra söylediğine göre, poster oradan kaybolmuş gibi görünüyor: “Çalındı mı yoksa atıldı mı bilmiyorum ama birilerinin elinde.”

Sonuç olarak, Jaws film afişi film pazarlamasının gerçek bir başyapıtıdır. Basit ama güçlü görüntüleriyle afiş, filmin dehşetini ve heyecanını çok az afişin başarabildiği bir şekilde yakalamaktadır. Yıllar geçtikçe afiş tüm dünyada anında tanınabilen ikonik bir imge haline gelmiştir. Etkisi sayısız başka film afişinde görülebilse de, Jaws afişi yetenekli bir sanatçının bugün de izleyicileri büyülemeye devam eden tekil başarısı olmaya devam ediyor.

Umarız afişin etkisi artarak devam eder. Günümüzde film afişleri iki farklı tarzda üretiliyor. Biri, el mahkum bin tane kafanın afişte farklı yönlere baktığı, ticari türden afişler olurken; film vizyona girip ticari kaygı azaldıktan sonra filmin içeriğiyle alakalı daha minimal afişler görebiliyoruz. Yani, film afişinin pazarlama malzemesi olarak kullanıldığı çağı internetle beraber aşmadık mı? “Oradan da paranıza bakmayıverin, bırakın GSF’liler işini yapsın”, diyoruz.